ในบรรดาดวงจันทร์มากมายที่โคจรรอบดาวเคราะห์ในระบบสุริยะของเรา “แกนีมีด” (Ganymede) โดดเด่นในฐานะดวงจันทร์ที่มีขนาดใหญ่ที่สุด ไม่เพียงแต่ใหญ่ที่สุดในบรรดาดวงจันทร์บริวารของดาวพฤหัสบดีเท่านั้น แต่ยังมีขนาดใหญ่กว่าดาวพุธ (Mercury) อีกด้วย ทำให้แกนีมีดกลายเป็นวัตถุที่น่าสนใจและดึงดูดความสนใจของนักวิทยาศาสตร์ทั่วโลก
แกนีมีดมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 5,268 กิโลเมตร ทำให้มันมีขนาดใหญ่กว่าดาวพุธเล็กน้อย แต่มวลของแกนีมีดกลับน้อยกว่าดาวพุธอย่างมาก เนื่องจากองค์ประกอบหลักของแกนีมีดคือน้ำแข็งและหิน ในขณะที่ดาวพุธมีองค์ประกอบหลักเป็นโลหะที่มีความหนาแน่นสูง
พื้นผิวของแกนีมีดเป็นน้ำแข็งปกคลุม และมีลักษณะที่หลากหลาย มีทั้งบริเวณที่มืดและเก่าแก่ เต็มไปด้วยหลุมอุกกาบาต และบริเวณที่สว่างและมีอายุน้อยกว่า มีร่องรอยของการเคลื่อนที่ของเปลือกน้ำแข็ง ซึ่งบ่งบอกถึงกระบวนการทางธรณีวิทยาที่ยังคงเกิดขึ้นบนดวงจันทร์ดวงนี้
สิ่งที่ทำให้แกนีมีดแตกต่างจากดวงจันทร์ดวงอื่น ๆ คือการมีสนามแม่เหล็กเป็นของตัวเอง ซึ่งบ่งชี้ว่าแกนีมีดมีแกนกลางที่เป็นโลหะเหลว การมีสนามแม่เหล็กนี้ทำให้แกนีมีดมีชั้นบรรยากาศบางเบามาก ซึ่งประกอบด้วยออกซิเจน
นอกจากนี้ นักวิทยาศาสตร์ยังเชื่อว่าใต้พื้นผิวของแกนีมีด อาจมีมหาสมุทรที่เป็นน้ำเค็มซ่อนอยู่ การค้นพบนี้มีนัยสำคัญอย่างมาก เนื่องจากน้ำที่เป็นของเหลวเป็นหนึ่งในเงื่อนไขสำคัญสำหรับการเกิดสิ่งมีชีวิต ดังนั้น แกนีมีดจึงเป็นหนึ่งในเป้าหมายสำคัญในการค้นหาสิ่งมีชีวิตนอกโลก
ยานอวกาศหลายลำได้สำรวจดาวพฤหัสบดีและดวงจันทร์บริวาร รวมถึงแกนีมีดอย่างใกล้ชิด ยานอวกาศกาลิเลโอ (Galileo) ของนาซา ได้ให้ข้อมูลที่มีค่ามากมายเกี่ยวกับแกนีมีด รวมถึงภาพถ่ายและข้อมูลเกี่ยวกับสนามแม่เหล็กและองค์ประกอบของพื้นผิว
ปัจจุบัน ยานอวกาศจูโน (Juno) ของนาซา ยังคงทำการสำรวจดาวพฤหัสบดีและดวงจันทร์บริวารอย่างต่อเนื่อง โดยได้ให้ภาพถ่ายและข้อมูลใหม่ ๆ เกี่ยวกับแกนีมีด ซึ่งช่วยให้นักวิทยาศาสตร์เข้าใจดวงจันทร์ดวงนี้ได้ลึกซึ้งยิ่งขึ้น
ภาพถ่ายของดวงจันทร์แกนีมีดนี้ ได้มาจากกล้องจูโนแคม (JunoCam) บนยานอวกาศจูโน ในระหว่างการบินเฉียดดวงจันทร์น้ำแข็งนี้ในวันที่ 7 มิถุนายน พ.ศ. 2564 ในช่วงที่เข้าใกล้ที่สุด ยานจูโนอยู่ห่างจากพื้นผิวดวงจันทร์เพียง 1,038 กิโลเมตร ซึ่งเป็นการเข้าใกล้ดวงจันทร์ที่ใหญ่ที่สุดของดาวพฤหัสบดีมากกว่ายานอวกาศลำอื่น ๆ ในช่วงกว่าสองทศวรรษที่ผ่านมา
นอกจากนี้ องค์การอวกาศยุโรป (ESA: European Space Agency) กำลังพัฒนายานอวกาศ JUICE (Jupiter Icy Moons Explorer) ซึ่งมีกำหนดเดินทางไปถึงดาวพฤหัสบดีในปี พ.ศ. 2574 ยาน JUICE จะทำการสำรวจแกนีมีดและดวงจันทร์บริวารอื่น ๆ ของดาวพฤหัสบดีอย่างละเอียด เพื่อศึกษาความเป็นไปได้ในการมีสิ่งมีชีวิตบนดวงจันทร์เหล่านี้
การมีมหาสมุทรใต้พื้นผิวและสนามแม่เหล็ก ทำให้แกนีมีดเป็นหนึ่งในสถานที่ที่มีความเป็นไปได้ในการมีสิ่งมีชีวิตในระบบสุริยะ อย่างไรก็ตาม สภาพแวดล้อมบนแกนีมีดนั้นรุนแรง อุณหภูมิพื้นผิวต่ำมากและมีรังสีจากดาวพฤหัสบดีที่รุนแรง หากมีสิ่งมีชีวิตบนแกนีมีด ก็อาจเป็นสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กที่อาศัยอยู่ในมหาสมุทรใต้พื้นผิว
การศึกษาแกนีมีดไม่เพียงแต่ช่วยให้เราเข้าใจดวงจันทร์ดวงนี้เท่านั้น แต่ยังช่วยให้เราเข้าใจถึงวิวัฒนาการของระบบสุริยะ และความเป็นไปได้ในการค้นหาสิ่งมีชีวิตนอกโลกอีกด้วย
ข้อมูลอ้างอิง: NASA/ESA
