แสงจักรราศีสีรุ้ง ภาพถ่ายปรากฏการณ์ฝุ่นในระบบสุริยะจาก WFI-2

เมื่อวันที่ 18 เมษายน 2568 อุปกรณ์ WFI-2 (Wide-Field Imager 2) ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของภารกิจสำรวจอวกาศโดยองค์การนาซา (NASA) ได้สร้างความตื่นตาตื่นใจอีกครั้งด้วยการบันทึกภาพปรากฏการณ์ “แสงจักรราศี” (zodiacal light) อย่างเต็มรูปแบบเป็นครั้งแรก อุปกรณ์นี้เพิ่งทดสอบการรับแสงแรกไปเมื่อวันที่ 14 เมษายน โดยใช้ฟิลเตอร์โพลาไรเซอร์ (polarizer) ทั้งสามตัวบันทึกภาพต่อเนื่องกัน ผลลัพธ์คือภาพสีสันสดใส เผยให้เห็นแสงเรืองรองจางๆ ที่เกิดจากฝุ่นละอองจำนวนมหาศาลที่โคจรรอบดวงอาทิตย์ของเรา

ความพิเศษของภาพนี้อยู่ที่การใช้สีเพื่อแสดงคุณสมบัติ “โพลาไรเซชัน” (polarization) หรือทิศทางการสั่นของคลื่นแสงของแสงจักรราศี โดยเฉดสีที่แตกต่างกันจะบ่งบอกถึงทิศทางของโพลาไรเซชัน ในขณะที่ความอิ่มตัวของสีจะแสดงถึงระดับหรือความเข้มของโพลาไรเซชันนั้น ตัวอย่างเช่น หากเราเห็นบริเวณที่เป็นสีเขียวพาสเทลอ่อนๆ นั่นหมายถึงแสงบริเวณนั้นมีการโพลาไรซ์เล็กน้อยในทิศทางแนวนอน แต่ถ้าเป็นบริเวณสีน้ำเงินเข้ม แสดงว่าแสงมีการโพลาไรซ์อย่างชัดเจนในทิศทางแนวทแยงมุม

ภายในภาพ สัญลักษณ์รูปดาวสีเหลืองใช้เพื่อระบุตำแหน่งของดวงอาทิตย์ ส่วนดาวฤกษ์อื่นๆ ที่ปรากฏในฉากหลังนั้นส่วนใหญ่จะเห็นเป็นจุดสีขาว นั่นก็เพราะแสงจากดาวเหล่านั้นแทบจะไม่มีการโพลาไรซ์เลย เมื่อเทียบกับแสงจักรราศีซึ่งมีการโพลาไรซ์ที่วัดได้ประมาณ 7% นอกจากนี้ ในภาพยังปรากฏวัตถุท้องฟ้าที่คุ้นตาอย่าง “กระจุกดาวลูกไก่” (Pleiades star cluster) อยู่บริเวณเหนือศูนย์กลางภาพเล็กน้อย และ “กระจุกดาวไฮเดส” (Hyades star cluster) ซึ่งมีรูปร่างคล้ายอักษร V อยู่ทางด้านซ้ายบนของกระจุกดาวลูกไก่

แสงจักรราศีคืออะไร?

ปรากฏการณ์นี้คือแสงเรืองรองจางๆ รูปสามเหลี่ยมที่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่าในคืนเดือนมืดที่ท้องฟ้าปลอดโปร่งและปราศจากมลภาวะทางแสง โดยจะทอดตัวไปตามแนว “ระนาบสุริยวิถี” (ecliptic) ซึ่งเป็นเสมือนเส้นทางสมมติที่ดาวเคราะห์ส่วนใหญ่ในระบบสุริยะใช้โคจรรอบดวงอาทิตย์ แสงอันนุ่มนวลนี้เกิดจากการที่แสงอาทิตย์ส่องกระทบและกระเจิงกับอนุภาคฝุ่นขนาดเล็กจิ๋วที่เรียกว่า “ฝุ่นระหว่างดาวเคราะห์” (interplanetary dust) นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่าฝุ่นเหล่านี้ส่วนใหญ่มีต้นกำเนิดมาจากการสลายตัวของดาวเคราะห์น้อยและเศษซากที่หลงเหลือจากดาวหางที่เดินทางผ่านเข้ามาในระบบสุริยะชั้นใน

การศึกษาแสงจักรราศีและโดยเฉพาะอย่างยิ่งคุณสมบัติโพลาไรเซชันของมัน มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อนักดาราศาสตร์ เพราะช่วยให้เข้าใจถึงการกระจายตัว องค์ประกอบ และการเคลื่อนที่ของมวลฝุ่นในระบบสุริยะของเราได้ลึกซึ้งยิ่งขึ้น ข้อมูลเหล่านี้ไม่เพียงแต่เป็นกุญแจสำคัญในการไขปริศนาวิวัฒนาการของระบบสุริยะ แต่ยังเป็นประโยชน์อย่างยิ่งต่อการวางแผนภารกิจสำรวจอวกาศที่จะเกิดขึ้นในอนาคต

เครดิตภาพและข้อมูล: NASA/SwRI

• A Rainbow of Zodiacal Light