ฮีลิกซ์ เนบิวลา (Helix Nebula, NGC 7293) หรือที่รู้จักกันในนาม “ดวงตาแห่งพระเจ้า” (Eye of God) ถูกค้นพบครั้งแรกในปี ค.ศ. 1784 โดย คาร์ล ลุดวิก ฮาร์ดิง (Karl Ludwig Harding) นักดาราศาสตร์ชาวเยอรมัน ฮีลิกซ์เป็นเนบิวลาดาวเคราะห์ ที่ตั้งอยู่ในกลุ่มดาวราศีกุมภ์ ห่างจากโลกประมาณ 700 ปีแสง ถือเป็นหนึ่งในเนบิวลาดาวเคราะห์ที่ใกล้โลกที่สุด และเป็นที่สนใจของนักดาราศาสตร์และผู้คนทั่วไป เนื่องจากความสวยงามและความสำคัญทางวิทยาศาสตร์
เนบิวลาดาวเคราะห์ (Planetary Nebula) คือวัตถุท้องฟ้าที่เกิดจากการปลดปล่อยมวลสารของดาวฤกษ์มวลน้อยถึงปานกลาง หรือประมาณ 0.8 – 8 เท่าของมวลดวงอาทิตย์ ซึ่งอยู่ในช่วงสุดท้ายของชีวิตดาวฤกษ์
ฮีลิกซ์ เนบิวลา เกิดจากดาวฤกษ์มวลน้อยถึงปานกลาง เช่นเดียวกับดวงอาทิตย์ของเรา ในช่วงบั้นปลายชีวิต เมื่อเชื้อเพลิงไฮโดรเจนในแกนกลางหมดลง ดาวฤกษ์จะขยายตัวกลายเป็นดาวยักษ์แดง และเริ่มปลดปล่อยชั้นบรรยากาศชั้นนอกออกมา ก่อตัวเป็นเนบิวลาดาวเคราะห์ ส่วนแกนกลางของดาวจะยุบตัวลงกลายเป็นดาวแคระขาว ซึ่งมีความร้อนสูงมาก และแผ่รังสีอัลตราไวโอเลตออกมา โดยรังสีนี้จะทำให้แก๊สในเนบิวลาแตกตัวเป็นไอออน และเปล่งแสงออกมา เกิดเป็นสีสันอันงดงามอย่างที่เราเห็น
สำหรับฮีลิกซ์ เนบิวลา มีลักษณะเป็นวงแหวนแก๊สขนาดใหญ่ ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 2.5 ปีแสง ใหญ่กว่าระบบสุริยะของเรากว่า 2,000 เท่า! ซึ่งภายในวงแหวนมีเส้นใยแก๊สและก้อนก๊าซที่แผ่ออกมาจากใจกลาง ดูคล้ายกับดอกไม้ไฟ สีสันที่หลากหลายของเนบิวลา เกิดจากการเปล่งแสงของธาตุต่างๆ เช่น สีแดงจากไฮโดรเจน สีฟ้าจากออกซิเจน และสีเขียวจากไนโตรเจน
ฮีลิกซ์ เนบิวลา เป็นวัตถุท้องฟ้าที่สำคัญสำหรับการศึกษา เนื่องจากเป็นตัวอย่างของสิ่งที่จะเกิดขึ้นกับดวงอาทิตย์ของเราในอีกประมาณ 5 พันล้านปีข้างหน้า การศึกษาฮีลิกซ์ เนบิวลา ช่วยให้นักดาราศาสตร์เข้าใจวิวัฒนาการของดาวฤกษ์ วัฏจักรชีวิตของดาวฤกษ์ และกระบวนการต่างๆ ที่เกิดขึ้นในช่วงวาระสุดท้ายของชีวิตดาวฤกษ์ รวมถึงผลกระทบต่อสภาพแวดล้อมในอวกาศ โดยนักดาราศาสตร์ได้ใช้กล้องโทรทรรศน์ต่างๆ ทั้งบนพื้นโลกและในอวกาศ เช่น กล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิล กล้องโทรทรรศน์อวกาศสปิตเซอร์ และกล้องโทรทรรศน์อวกาศจันทรา ในการศึกษา และถ่ายภาพ
ภาพถ่ายจากกล้องโทรทรรศน์อวกาศ เผยให้เห็นรายละเอียดที่น่าทึ่งของ Helix Nebula เช่น โครงสร้างของวงแหวน เส้นใยแก๊ส และก้อนก๊าซ รวมถึงดาวแคระขาวที่ใจกลาง ข้อมูลเหล่านี้ช่วยให้นักดาราศาสตร์สามารถสร้างแบบจำลอง และศึกษากระบวนการต่างๆ ที่เกิดขึ้นในฮีลิกซ์ เนบิวลาได้อย่างละเอียด
ฮีลิกซ์ เนบิวลา จึงเป็นเหมือน “ดวงตาแห่งพระเจ้า” ที่ส่องมองวาระสุดท้ายของดวงดาว และเป็นหน้าต่างที่เปิดโอกาสให้มนุษย์ได้ศึกษา และทำความเข้าใจวิวัฒนาการของดวงอาทิตย์และจักรวาลอันกว้างใหญ่ไพศาล
ข้อมูลอ้างอิง : ESA/Hubble
About the Author
