
นักวิทยาศาสตร์ค้นพบหลักฐานใหม่ที่ชี้ว่า ด้านไกล (Far Side) ของดวงจันทร์ อาจมีอุณหภูมิภายในที่เย็นกว่าด้านใกล้ (Near Side) ที่เราเห็นอยู่เป็นประจำอย่างมีนัยสำคัญ ข้อมูลนี้ช่วยไขปริศนาที่รู้จักกันในชื่อ “ดวงจันทร์สองหน้า” (Two-faced Moon) ซึ่งแสดงให้เห็นว่าความแตกต่างทางธรณีวิทยาของดวงจันทร์นั้นลึกลงไปถึงใต้พื้นผิว
ดวงจันทร์เป็นดาวบริวารดวงเดียวของโลก แต่กลับมีสองด้านที่แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง จนน่าประหลาดใจว่าอยู่บนวัตถุท้องฟ้าเดียวกันได้อย่างไร นักดาราศาสตร์เคยเชื่อว่าทั้งสองด้านมีความคล้ายคลึงกัน แต่จากการศึกษาในช่วง 60 ปีที่ผ่านมาได้เผยให้เห็นความแตกต่างที่ชัดเจน
สิ่งที่สังเกตเห็นได้ง่ายที่สุดคือ มาเรีย (Maria) หรือพื้นผิวสีดำที่เกิดจากการปะทุของภูเขาไฟในอดีต
- ด้านใกล้ พื้นผิวถึง 31% ถูกปกคลุมด้วยมาเรีย
- ด้านไกล มีมาเรียปกคลุมเพียง 1% เท่านั้น
นอกจากนี้ การสังเกตการณ์โดยยานสำรวจหลายลำยังพบว่า องค์ประกอบทางเคมีของหินบนด้านไกลมีความแตกต่างอย่างชัดเจนจากด้านใกล้ และที่สำคัญกว่านั้นคือเปลือก (Crust) ของดวงจันทร์ด้านไกลโดยเฉลี่ยจะมีความหนากว่าด้านใกล้ถึงประมาณ 20 กิโลเมตร
ความแตกต่างเหล่านี้ล้วนย้อนกลับไปถึงการก่อกำเนิดและวิวัฒนาการของดวงจันทร์ ซึ่งเชื่อมโยงกับประวัติศาสตร์ของโลกด้วยเช่นกัน
การศึกษาใหม่ซึ่งตีพิมพ์ในวารสาร Nature Geoscience ได้วิเคราะห์ชิ้นส่วนหินตัวอย่างที่เก็บรวบรวมโดยยานฉางเอ๋อ 6 (Chang’e 6) ของจีน ซึ่งลงจอดที่ด้านไกลของดวงจันทร์เมื่อเดือนพฤษภาคม 2567 องค์ประกอบทางเคมีของตัวอย่างหินอายุ 2,800 ล้านปีบ่งชี้ว่า มันก่อตัวขึ้นจากลาวาที่อยู่ลึกลงไปใต้พื้นผิวดวงจันทร์ที่อุณหภูมิประมาณ 1,100 องศาเซลเซียส อุณหภูมินี้เย็นกว่าอุณหภูมิที่ตัวอย่างหินจากด้านใกล้ของดวงจันทร์ก่อตัวขึ้นถึงประมาณ 100 องศาเซลเซียส
ศาสตราจารย์หยาง หลี่ ผู้ร่วมวิจัย กล่าวว่า แม้ผลวิเคราะห์นี้จะไม่เผยอุณหภูมิปัจจุบัน แต่ความแตกต่างนี้อาจคงอยู่มานานมาก และอาจต่อเนื่องมาจนถึงทุกวันนี้ ซึ่งเป็นหลักฐานแรกที่ยืนยันสมมติฐานเกี่ยวกับความแตกต่างของอุณหภูมิภายในเนื้อโลก (mantle) ของดวงจันทร์ทั้งสองด้าน โดยใช้ตัวอย่างจริง
นักวิจัยตั้งสมมติฐานว่า เหตุผลที่ด้านไกลของดวงจันทร์มีอุณหภูมิภายในที่เย็นกว่า อาจเป็นเพราะมีธาตุที่ปลดปล่อยความร้อนจากการสลายตัวของกัมมันตรังสี (radioactive decay) น้อยกว่า เช่น ยูเรเนียม (Uranium) ทอเรียม (Thorium) และโพแทสเซียม (Potassium)
การกระจายตัวที่ไม่สม่ำเสมอของธาตุเหล่านี้อาจมีสาเหตุมาจากหลายสมมติฐาน ได้แก่
- การชนครั้งใหญ่บนด้านไกลอาจทำให้วัสดุที่มีความหนาแน่นสูง ซึ่งบรรจุธาตุกัมมันตรังสีเหล่านี้ถูกผลักเข้าไปรวมกันที่ด้านใกล้
- ดวงจันทร์ของเราอาจเคยชนกับดวงจันทร์ดวงเล็กกว่าในช่วงต้นของประวัติศาสตร์ ทำให้ตัวอย่างหินของด้านใกล้และด้านไกลมีต้นกำเนิดมาจากวัตถุที่มีความร้อนต่างกัน
- ด้านใกล้ของดวงจันทร์อาจมีความร้อนมากกว่าเนื่องจากอิทธิพลของแรงโน้มถ่วง (gravitational pull) ของโลก
การค้นพบตัวอย่างจากยานฉางเอ๋อ 6 ครั้งนี้ ได้ยืนยันความแตกต่างที่น่าฉงนระหว่างดวงจันทร์ทั้งสองด้านเพิ่มขึ้นไปอีก อย่างไรก็ตาม นักวิจัยยอมรับว่าในตอนนี้พวกเขายังคงมีคำถามมากกว่าคำตอบ และจำเป็นต้องมีการวิจัยเพิ่มเติมเพื่อไขปริศนาประวัติศาสตร์ของเพื่อนร่วมจักรวาลของเราอย่างลึกซึ้ง
ข้อมูลอ้างอิง: Nature Geoscience
- New Discovery Reveals Just How Different the Moon’s Two Sides Really Are