กระจุกดาวไฮเดส (Hyades) คืออะไร?

เมื่อท้องฟ้าเริ่มมืดสนิท และดวงดาวน้อยใหญ่เริ่มทยอยกันปรากฏ หากเรากวาดสายตาไปยังกลุ่มดาววัว เราจะพบกับกลุ่มดาวที่เรียงร้อยเป็นรูปตัว “V” อันโดดเด่น นั่นคือ กระจุกดาวไฮเดส (Hyades) เพื่อนบ้านทางดาราศาสตร์ที่อยู่ไม่ไกลจากโลกของเรานัก

กระจุกดาวไฮเดสไม่ได้โดดเด่นเพียงแค่รูปร่างที่สังเกตง่ายเท่านั้น แต่ยังเป็นเหมือนห้องเรียนธรรมชาติสำหรับนักดาราศาสตร์ในการศึกษาเรื่องราวของดาวฤกษ์ กระจุกดาวเปิดแห่งนี้ประกอบไปด้วยดาวฤกษ์หลายร้อยดวงที่ถือกำเนิดมาพร้อมกัน และเดินทางผ่านห้วงอวกาศด้วยกัน ดาวฤกษ์สว่างในกระจุกดาวไฮเดสเรียงตัวกันเป็นรูปทรงคล้ายศีรษะของวัวตามจินตนาการของกลุ่มดาววัว โดยมีดาวสว่างสีส้มแดงอย่าง แอลดีบารัน (Aldebaran) ปรากฏอยู่ใกล้เคียง แต่แท้จริงแล้ว แอลดีบารันเป็นเพียงดาวฤกษ์ที่อยู่ใกล้โลกของเรามากกว่า และไม่ได้เป็นส่วนหนึ่งของครอบครัวไฮเดส

ด้วยระยะทางประมาณ 153 ปีแสง ทำให้กระจุกดาวไฮเดสเป็นกระจุกดาวเปิดที่อยู่ใกล้ระบบสุริยะของเรามากที่สุดแห่งหนึ่ง การศึกษาดาวฤกษ์ในกระจุกดาวนี้จึงเป็นเหมือนการมองย้อนกลับไปในอดีต เพื่อทำความเข้าใจถึงวัฏจักรชีวิตของดาวฤกษ์ ตั้งแต่เกิด แก่ และตาย ดาวฤกษ์ที่สว่างที่สุดในกระจุกดาวไฮเดสหลายดวงได้เข้าสู่ช่วงท้ายของชีวิต กลายเป็นดาวยักษ์แดงที่มีขนาดใหญ่โตและมีสีส้มแดงอันเป็นเอกลักษณ์

ในโลกแห่งตำนานและความเชื่อ กระจุกดาวไฮเดสก็มีเรื่องราวที่น่าสนใจไม่แพ้กัน ชาวกรีกโบราณเชื่อว่าพวกเธอคือธิดาห้าองค์ของแอตลาสและอีธรา ซึ่งเป็นพี่น้องต่างมารดากับกลุ่มดาวลูกไก่ ไฮเดสโศกเศร้ากับการเสียชีวิตของพี่ชายจนกลายเป็นกลุ่มดาวบนท้องฟ้า และการปรากฏและลับหายไปของพวกเธอยังถูกเชื่อมโยงกับการเปลี่ยนแปลงของฤดูกาลอีกด้วย

การเงยหน้ามองหาและชื่นชมกระจุกดาวไฮเดสในคืนที่ฟ้าใส จึงเป็นการเชื่อมโยงตัวเราเข้ากับทั้งความงามของจักรวาลและความร่ำรวยของเรื่องราวทางวัฒนธรรม ไม่ว่าจะเป็นนักดาราศาสตร์ผู้ศึกษาข้อมูลเชิงลึก หรือเพียงผู้สนใจในความงามของท้องฟ้า กระจุกดาวไฮเดสก็พร้อมที่จะเผยความงดงามและเรื่องราวที่น่าค้นหาให้เราได้สัมผัสครับ

แหล่งข้อมูลอ้างอิง:

• NASA
• ESA (European Space Agency)
• Sky & Telescope
• EarthSky