นักวิทยาศาสตร์ขององค์การนาซา เปิดเผยว่า ตัวอย่างหินที่เก็บโดยรถสำรวจเพอร์เซเวียแรนซ์ (Perseverance) จากปากปล่องภูเขาไฟเจซีโร (Jezero Crater) เมื่อปีที่แล้ว อาจเป็นหลักฐานของสิ่งมีชีวิตโบราณที่เคยมีอยู่บนดาวอังคาร การค้นพบครั้งนี้ถูกตีพิมพ์ในวารสารวิทยาศาสตร์ Nature โดยตัวอย่างหินดังกล่าวถูกตั้งชื่อว่า “แซฟไฟร์ แคนยอน” (Sapphire Canyon) ซึ่งถูกเก็บมาจากหินก้อนหนึ่งชื่อ “ไชยาวา ฟอลส์” (Cheyava Falls)
ร่องรอยทางชีวภาพ (biosignature) คือสารประกอบหรือโครงสร้างที่อาจมีต้นกำเนิดจากสิ่งมีชีวิต แต่ยังจำเป็นต้องมีการรวบรวมข้อมูลหรือทำการศึกษาเพิ่มเติมเพื่อยืนยันหรือปฏิเสธการมีอยู่ของสิ่งมีชีวิต ฌอน ดัฟฟี (Sean Duffy) รักษาการผู้บริหารของนาซา กล่าวว่า การค้นพบนี้เป็นการเข้าใกล้การค้นหาสิ่งมีชีวิตบนดาวอังคารมากที่สุดเท่าที่เคยมีมา ส่วนนิกกี ฟ็อกซ์ (Nicky Fox) ผู้ช่วยผู้อำนวยการด้านภารกิจวิทยาศาสตร์ของนาซา ให้ความเห็นว่า นี่เป็นผลลัพธ์โดยตรงจากความพยายามของนาซาในการวางแผนและดำเนินภารกิจเพื่อค้นหาร่องรอยทางชีวภาพบนดาวอังคาร และหลังจากมีการเผยแพร่ผลการวิจัยที่ผ่านการตรวจสอบจากผู้เชี่ยวชาญ (peer-reviewed) แล้ว ข้อมูลทั้งหมดจะถูกเปิดให้ชุมชนวิทยาศาสตร์ทั่วโลกนำไปศึกษาต่อเพื่อยืนยันหรือหักล้างความเป็นไปได้ทางชีววิทยาต่อไป
รถสำรวจเพอร์เซเวียแรนซ์พบหิน “ไชยาวา ฟอลส์” (Cheyava Falls) ในเดือนกรกฎาคม 2024 ขณะกำลังสำรวจพื้นที่ที่เรียกว่า “ไบรท์ แองเจิล” (Bright Angel) ซึ่งเป็นกลุ่มหินที่ตั้งอยู่ริมขอบด้านเหนือและใต้ของหุบเขาเนเรตวา (Neretva Vallis) ที่เคยเป็นแม่น้ำโบราณที่มีความกว้างกว่า 400 เมตร และไหลลงสู่ปล่องภูเขาไฟเจซีโร เครื่องมือทางวิทยาศาสตร์ของรถสำรวจพบว่า หินตะกอนในบริเวณนี้ประกอบด้วยดินเหนียวและตะกอนโคลน ซึ่งบนโลกเป็นตัวเก็บรักษาร่องรอยของสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กได้อย่างดีเยี่ยม
นอกจากนี้ ยังพบว่าหินดังกล่าวอุดมไปด้วยธาตุคาร์บอนอินทรีย์ (organic carbon), กำมะถัน (sulfur), เหล็กออกซิไดซ์ (oxidized iron หรือสนิม), และฟอสฟอรัส (phosphorus) โจเอล ฮูโรวิตซ์ (Joel Hurowitz) นักวิทยาศาสตร์จากมหาวิทยาลัยสโตนี บรูก (Stony Brook University) และหัวหน้าทีมวิจัย ระบุว่า การรวมตัวกันของสารเคมีที่พบในพื้นที่ไบรท์ แองเจิล อาจเป็นแหล่งพลังงานที่อุดมสมบูรณ์สำหรับสิ่งมีชีวิตขนาดเล็ก
เครื่องมือ PIXL และ SHERLOC ของรถสำรวจได้ตรวจสอบหิน “ไชยาวา ฟอลส์” ที่มีรูปร่างคล้ายหัวลูกศร และพบจุดที่มีสีสันปรากฏอยู่ ซึ่งในภาพถ่ายความละเอียดสูงพบว่า จุดเหล่านี้เป็นลวดลายที่แตกต่างกันของแร่ธาตุที่เรียงตัวเป็นรูปแบบที่ทีมงานเรียกว่า “ลายเสือดาว” (leopard spots)
ลายจุดเหล่านี้ประกอบด้วยแร่ธาตุที่อุดมด้วยเหล็กสองชนิด ได้แก่ วิเวียนไนท์ (vivianite) และเกรยไกท์ (greigite) โดยบนโลกนั้น วิเวียนไนท์มักพบในตะกอน, พีตบ็อกซ์ (peat bogs) และบริเวณรอบๆ สารอินทรีย์ที่กำลังสลายตัว ในขณะที่เกรยไกท์บางชนิดสามารถถูกสร้างขึ้นโดยสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กได้เช่นกัน การรวมกันของแร่ธาตุเหล่านี้ ซึ่งดูเหมือนจะเกิดจากปฏิกิริยาการถ่ายโอนอิเล็กตรอนระหว่างตะกอนและสารอินทรีย์ อาจเป็นรอยนิ้วมือของสิ่งมีชีวิตขนาดเล็ก
ยังไม่อาจฟันธงได้ 100%
อย่างไรก็ตาม แร่ธาตุเหล่านี้ก็สามารถเกิดขึ้นได้โดยไม่มีสิ่งมีชีวิต (abiotically) ได้เช่นกัน ซึ่งรวมถึงการเกิดจากอุณหภูมิที่สูงมาก สภาพความเป็นกรด หรือการจับตัวกับสารประกอบอินทรีย์ แต่หินในพื้นที่ไบรท์ แองเจิล (Bright Angel) ไม่มีหลักฐานว่าเคยผ่านอุณหภูมิสูงหรือสภาพที่เป็นกรด เคที สแตก มอร์แกน (Katie Stack Morgan) นักวิทยาศาสตร์โครงการเพอร์เซเวียแรนซ์ กล่าวว่า การกล่าวอ้างทางชีววิทยาอวกาศ โดยเฉพาะที่เกี่ยวข้องกับการค้นพบสิ่งมีชีวิตนอกโลกในอดีตนั้น ต้องมีหลักฐานที่ไม่ธรรมดา การตีพิมพ์ผลการค้นพบร่องรอยทางชีวภาพในวารสารที่ผ่านการตรวจสอบจากผู้เชี่ยวชาญจึงเป็นขั้นตอนที่สำคัญ ถึงแม้ว่าคำอธิบายที่ไม่ได้เกิดจากสิ่งมีชีวิต (abiotic) จะเป็นไปได้น้อย แต่ก็ไม่สามารถตัดทิ้งได้
การค้นพบครั้งนี้มีความสำคัญอย่างไร?
การค้นพบนี้สร้างความประหลาดใจเป็นพิเศษเพราะเกี่ยวข้องกับหินตะกอนที่มีอายุน้อยที่สุดที่ภารกิจนี้ได้สำรวจ ซึ่งก่อนหน้านี้ นักวิทยาศาสตร์ตั้งสมมติฐานว่า สัญญาณของสิ่งมีชีวิตโบราณน่าจะถูกจำกัดอยู่ในชั้นหินที่มีอายุเก่าแก่กว่า การค้นพบนี้จึงชี้ให้เห็นว่าดาวอังคารอาจเคยมีสภาพที่เอื้อต่อการอยู่อาศัย (habitable) เป็นระยะเวลานานกว่าที่เคยคาดคิดไว้ และหินที่มีอายุมากกว่าก็อาจจะมีสัญญาณของสิ่งมีชีวิตที่ตรวจจับได้ยากกว่าซ่อนอยู่ก็ได้
ปัจจุบันนักวิทยาศาสตร์ใช้เครื่องมือและกรอบการทำงานต่างๆ เช่น CoLD scale (Confidence of Life Detection) หรือ “มาตรวัดความเชื่อมั่นในการตรวจจับสิ่งมีชีวิต” เพื่อประเมินความมั่นใจว่าชุดข้อมูลที่สังเกตพบนั้นเป็นหลักฐานของสิ่งมีชีวิตจริงหรือไม่
ข้อมูลอ้างอิง: NASA
- NASA Says Mars Rover Discovered Potential Biosignature Last Year
