ความคืบหน้าครั้งสำคัญในการก่อสร้างกล้องโทรทรรศน์วิทยุ (radio telescope) ขนาดยักษ์ของจีนในเขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์ ได้ปรากฏขึ้น เมื่อหอคอยหลักของโครงสร้างอันยิ่งใหญ่นี้ได้สร้างเสร็จสมบูรณ์เมื่อวันอาทิตย์ที่ผ่านมา ซึ่งเป็นการเปิดฉากอย่างเป็นทางการสำหรับการตกแต่งภายในและติดตั้งอุปกรณ์
กล้องโทรทรรศน์นี้ตั้งอยู่ในแอ่งหุบเขาของอำเภอชีไถ จังหวัดปกครองตนเองฉางจี๋หุย บริเวณเชิงเขาเทียนซาน โครงการนี้เริ่มต้นขึ้นในเดือนกันยายน พ.ศ. 2565 และคาดว่าจะสร้างแล้วเสร็จพร้อมใช้งานภายในปี พ.ศ. 2571
กล้องโทรทรรศน์ชีไถ (Qitai Radio Telescope – QTT) นี้จะโดดเด่นด้วยหน้าจานรับสัญญาณเดี่ยวขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 110 เมตร ซึ่งเมื่อสร้างแล้วเสร็จ จะเป็นกล้องโทรทรรศน์วิทยุแบบบังคับทิศทางได้เต็มที่ (fully steerable) ที่ใหญ่ที่สุดในโลก โครงสร้างเสาอากาศมีความสูงเทียบเท่าอาคาร 35 ชั้น มีพื้นที่รับสัญญาณกว้างขวางเทียบเท่าสนามบาสเกตบอล 23 สนาม และมีน้ำหนักรวมมากกว่า 6,000 ตัน การออกแบบที่เป็นเอกลักษณ์นี้ทำให้สามารถสังเกตการณ์วัตถุทางดาราศาสตร์ได้ถึง 75 เปอร์เซ็นต์ของท้องฟ้า ซึ่งเหนือกว่ากล้องโทรทรรศน์วิทยุแบบจานรับสัญญาณตายตัวที่มีขนาดเท่ากัน
กล้องโทรทรรศน์ QTT ได้รับการออกแบบให้ทำงานที่ความถี่สูงถึง 115 กิกะเฮิรตซ์ โดยมีข้อกำหนดเรื่องความแม่นยำของพื้นผิวจานรับสัญญาณที่สูงมาก โดยค่าความผิดพลาดรากกำลังสองเฉลี่ย (root mean square error – RMSE) ต้องไม่เกิน 0.2 มิลลิเมตร โครงสร้างเป็นแบบจานพาราโบลาเกรเกอเรียน (Gregorian parabolic antenna) ที่มีพื้นผิวหลักแบบปรับได้เพื่อแก้ไขการเสียรูปที่เกิดจากแรงโน้มถ่วง พร้อมระบบการเคลื่อนที่แบบแนวราบ-แนวดิ่ง (azimuth-elevation structure) บนรางล้อ
เมื่อเริ่มใช้งาน กล้องโทรทรรศน์ QTT จะเป็นโครงสร้างพื้นฐานทางวิทยาศาสตร์ที่สำคัญของประเทศ และเป็นความก้าวหน้าครั้งใหญ่ในวงการดาราศาสตร์ของจีน ถัดจากกล้องโทรทรรศน์วิทยุ FAST (Five-hundred-meter Aperture Spherical Radio Telescope) ที่เป็นจานรับสัญญาณเดี่ยวที่ใหญ่ที่สุดและมีความไวสูงที่สุดในโลก ซึ่งตั้งอยู่ในมณฑลกุ้ยโจว
ความสามารถทางวิทยาศาสตร์ของ QTT จะครอบคลุมงานวิจัยหลากหลายสาขา รวมถึงการตรวจจับคลื่นความโน้มถ่วง (gravitational wave detection) และการศึกษาพัลซาร์ (pulsar survey) การสังเกตการณ์และจำลองโมเลกุลที่เกี่ยวข้องกับ #สิ่งมีชีวิตนอกโลก กระบวนการและกลไกของกิจกรรมทางดาราศาสตร์ที่รุนแรง รวมถึงการศึกษาหลุมดำ (black holes) สสารมืด (dark matter) และต้นกำเนิดของชีวิต
ปัจจุบัน กล้องโทรทรรศน์กรีนแบงค์ (Green Bank Telescope) ในรัฐเวสต์เวอร์จิเนีย (West Virginia) สหรัฐอเมริกา ถือเป็นกล้องโทรทรรศน์วิทยุแบบบังคับทิศทางได้เต็มที่ที่ใหญ่ที่สุดในโลกที่ใช้งานอยู่ โดยมีขนาด 100 x 110 เมตร อย่างไรก็ตาม เมื่อกล้องโทรทรรศน์ QTT แล้วเสร็จ ก็จะเข้ามาครองตำแหน่งนี้ นอกจากนี้ จีนยังอยู่ระหว่างการก่อสร้างกล้องโทรทรรศน์วิทยุแบบบังคับทิศทางได้เต็มที่ขนาด 120 เมตร ซึ่งจะเป็นกล้องที่ใหญ่ที่สุดในโลกอีกแห่งหนึ่งในมณฑลจี๋หลิน อีกด้วย
ข้อมูลอ้างอิง: Xinhua News
- China builds giant radio telescope in Xinjiang
