หากพูดถึง “ฟ้าผ่า” ภาพจำของคนส่วนใหญ่มักจะเป็นแสงสีขาวสว่างวาบที่ฟาดลงมาจากก้อนเมฆสู่พื้นดิน หรือแล่นแปลบปลาบอยู่ระหว่างก้อนเมฆ ทว่าความจริงแล้วเหนือขึ้นไปบนท้องฟ้ายังมีปรากฏการณ์ธรรมชาติที่น่าตื่นตาตื่นใจและหาชมได้ยากยิ่งกว่านั้นซ่อนอยู่ ล่าสุดมีการบันทึกภาพปรากฏการณ์ทางดาราศาสตร์ที่หาดูได้ยากยิ่ง นั่นคือการปรากฏตัวพร้อมกันของ “สไปรต์สีแดง” (Red Sprites) และ “เอลฟ์” (ELVES) เหนือน่านฟ้าประเทศอิตาลี ซึ่งเป็นปรากฏการณ์ฟ้าผ่าในชั้นบรรยากาศระดับสูงที่สร้างความตื่นเต้นให้กับวงการดาราศาสตร์และผู้สนใจทั่วโลก
เรื่องราวของสายฟ้าลึกลับนี้ไม่ได้เพิ่งถูกค้นพบ แต่ได้รับการยืนยันการมีอยู่มานานกว่า 50 ปีแล้ว โดยนักวิทยาศาสตร์ได้จำแนกประเภทของฟ้าผ่าที่เกิดขึ้นในชั้นบรรยากาศระดับสูงไว้หลายรูปแบบ รูปแบบแรกที่โดดเด่นคือ “สไปรต์” (Sprites) ซึ่งมีลักษณะคล้ายแมงกะพรุนสีแดงขนาดยักษ์ที่มีหนวดยาวห้อยลงมา มักเกิดขึ้นเพียงเสี้ยววินาทีเท่านั้น แม้จะมีช่วงเวลาปรากฏตัวที่สั้นมาก แต่สไปรต์มักจะมีความสว่างและถ่ายภาพได้ง่ายกว่าญาติในตระกูลปรากฏการณ์การปล่อยประจุไฟฟ้าเดียวกัน
สิ่งที่ทำให้ภาพที่บันทึกได้จากเมืองปอสซาญโญ (Possagno) ประเทศอิตาลีนี้มีความพิเศษที่สุด คือการปรากฏตัวของ “เอลฟ์” (ELVES) ร่วมด้วย เอลฟ์ไม่ได้หมายถึงภูตตัวจิ๋วในนิทาน แต่เป็นชื่อย่อของปรากฏการณ์แสงรูปวงแหวนที่ขยายตัวอย่างรวดเร็ว นักวิทยาศาสตร์สันนิษฐานว่าเอลฟ์เกิดจากคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (Electromagnetic Pulse) ที่พุ่งขึ้นจากพายุฝนฟ้าคะนองที่มีประจุไฟฟ้า สู่ชั้นไอโอโนสเฟียร์ (Ionosphere) แรงกระแทกนี้ทำให้โมเลกุลของก๊าซไนโตรเจนในชั้นบรรยากาศเกิดการเรืองแสงขึ้นมา กลายเป็นวงแหวนสีแดงขนาดมหึมาบนท้องฟ้า
การจะบันทึกภาพปรากฏการณ์เหล่านี้ต้องอาศัยทั้งความอดทนและประสบการณ์อย่างสูง เนื่องจากทั้งสไปรต์และเอลฟ์มักจะเกิดขึ้นแยกกัน การที่สามารถจับภาพปรากฏการณ์ทั้งสองชนิดในเฟรมเดียวกันได้จึงถือเป็นเรื่องที่เกิดขึ้นได้ยากมาก ภาพที่ปรากฏในข่าวนี้เป็นส่วนหนึ่งของวิดีโอที่บันทึกได้เมื่อช่วงปลายเดือนที่ผ่านมา เหนือพายุฝนฟ้าคะนองที่กำลังก่อตัวไกลออกไปในทะเลเอเดรียติก (Adriatic Sea) สะท้อนให้เห็นถึงความมหัศจรรย์ของธรรมชาติที่ซ่อนอยู่ในชั้นบรรยากาศโลก ซึ่งยังคงรอคอยให้มนุษย์ได้ค้นพบและศึกษาต่อไป
ภาพถ่ายนี้ไม่เพียงแต่แสดงความสวยงามทางศิลปะของธรรมชาติ แต่ยังเป็นหลักฐานสำคัญทางวิทยาศาสตร์ที่ช่วยให้นักวิจัยเข้าใจกลไกการถ่ายเทประจุไฟฟ้าในชั้นบรรยากาศโลกได้ดียิ่งขึ้น ปรากฏการณ์เหล่านี้ย้ำเตือนว่าโลกของเรายังมีกระบวนการทางฟิสิกส์ที่ซับซ้อนดำเนินอยู่ตลอดเวลา แม้ในเสี้ยววินาทีที่เรามองไม่เห็นด้วยตาเปล่า การศึกษาเรื่องสไปรต์และเอลฟ์ยังอาจเชื่อมโยงไปถึงความเข้าใจเรื่องสภาพอากาศในอวกาศ (Space Weather) ที่มีผลต่อระบบสื่อสารโลกในอนาคต
เครดิตภาพ: Valter Binotto
- Red Sprites and Circular Elves Lightning over Italy
