เมื่อพูดถึงอาหารเช้าเมนูโปรดของใครหลายคน “ไข่” คงเป็นหนึ่งในคำตอบแรกๆ ไม่ว่าจะเป็นไข่ดาว ไข่เจียว หรือไข่คน แต่เคยสงสัยหรือไม่ว่า นักบินอวกาศที่ปฏิบัติภารกิจอยู่บนสถานีอวกาศนานาชาติในสภาวะที่แทบจะไร้น้ำหนัก พวกเขาสามารถรับประทานเมนูไข่เหมือนกับเราบนโลกได้หรือไม่? คำตอบคือ “ได้” แต่ไม่ใช่ในรูปแบบที่เราคุ้นเคยอย่างแน่นอน
การนำไข่สดขึ้นไปปรุงอาหารในอวกาศนั้นเป็นสิ่งที่เป็นไปไม่ได้ด้วยเหตุผลหลายประการ
ประการแรกคือ สภาวะแรงโน้มถ่วงต่ำ (microgravity) การตอกไข่จะทำให้ของเหลวภายใน ทั้งไข่ขาวและไข่แดง รวมถึงเศษเปลือกไข่ขนาดเล็ก ลอยกระจัดกระจายไปทั่ว ซึ่งอาจก่อให้เกิดอันตรายร้ายแรงต่ออุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ที่ละเอียดอ่อนบนสถานีอวกาศ หรือหากนักบินอวกาศสูดดมเข้าไปก็อาจเป็นอันตรายต่อระบบทางเดินหายใจได้
ประการที่สองคือ ความปลอดภัยและอายุการเก็บรักษา อาหารอวกาศส่วนใหญ่จำเป็นต้องเก็บไว้ได้นานที่อุณหภูมิห้องโดยไม่ต้องแช่เย็น ไข่สดมีอายุการเก็บรักษาที่จำกัดและเสี่ยงต่อการปนเปื้อนของเชื้อซัลโมเนลลา (Salmonella) ซึ่งเป็นความเสี่ยงที่ยอมรับไม่ได้ในสภาพแวดล้อมที่ปิดและห่างไกลอย่างอวกาศ
ด้วยข้อจำกัดเหล่านี้ นักวิทยาศาสตร์ด้านอาหารจึงต้องพัฒนาเมนูไข่ในรูปแบบพิเศษที่ทั้งปลอดภัยและง่ายต่อการรับประทานในอวกาศ
เมนูไข่ที่นักบินอวกาศรับประทานกันโดยทั่วไปคือ “ไข่คนปรุงรสแบบแห้งเยือกแข็ง” (Seasoned Scrambled Eggs) ซึ่งผ่านกระบวนการแปรรูปที่เรียกว่า การทำให้แห้งเยือกแข็งหรือ ไลโอฟิไลเซชัน (lyophilization)
กระบวนการนี้เริ่มต้นจากการปรุงไข่คนบนโลก จากนั้นนำไปแช่แข็งอย่างรวดเร็วที่อุณหภูมิต่ำมาก แล้วจึงนำเข้าสู่เครื่องทำแห้งสุญญากาศเพื่อลดความดันโดยรอบ การลดความดันจะทำให้ผลึกน้ำแข็งในอาหารระเหิด คือเปลี่ยนสถานะจากของแข็งกลายเป็นไอโดยไม่ผ่านสถานะของเหลว ผลลัพธ์ที่ได้คือไข่คนที่มีลักษณะเป็นผงหรือเกล็ดแห้งสนิท มีน้ำหนักเบามาก และสามารถเก็บไว้ได้นานโดยไม่เน่าเสีย
เมื่อถึงเวลารับประทาน นักบินอวกาศจะนำบรรจุภัณฑ์ที่ปิดสนิทของไข่คนแห้งเยือกแข็งออกมา ซึ่งถูกออกแบบมาเป็นพิเศษ บรรจุภัณฑ์นี้จะมีช่องสำหรับต่อเข้ากับเครื่องจ่ายน้ำของสถานีอวกาศ
ขั้นตอน
- การคืนรูปด้วยน้ำ (Rehydration) นักบินอวกาศจะฉีดน้ำร้อนในปริมาณที่กำหนดเข้าไปในบรรจุภัณฑ์
- การผสม หลังจากเติมน้ำแล้ว จะต้องนวดหรือเขย่าบรรจุภัณฑ์เบาๆ เพื่อให้น้ำผสมเข้ากับผงไข่อย่างทั่วถึง
- อุ่นในเครื่องอุ่นอาหารไฟฟ้า ซึ่งมีลักษณะคล้ายกระเป๋าเอกสาร เพื่อให้อาหารมีอุณหภูมิที่เหมาะสมกับการรับประทาน
- เมื่อไข่คืนรูปและร้อนได้ที่แล้ว นักบินอวกาศจะใช้กรรไกรตัดปากถุงและใช้ช้อนตักรับประทานจากในบรรจุภัณฑ์โดยตรง วิธีนี้ช่วยป้องกันไม่ให้อาหารลอยหลุดออกมา
แม้ว่ารสชาติและเนื้อสัมผัสอาจไม่เหมือนไข่คนที่ปรุงสดใหม่บนโลก แต่นักวิทยาศาสตร์ก็ได้พยายามปรุงรสชาติให้อร่อยที่สุดเท่าที่จะทำได้ นอกจากนี้ การรับรู้รสชาติของนักบินอวกาศอาจเปลี่ยนไปในอวกาศ พวกเขาจึงมีเครื่องปรุงรสในรูปแบบของเหลว เช่น เกลือและพริกไทย เพื่อเพิ่มรสชาติให้กับอาหารได้ตามต้องการ
ไข่เป็นแหล่งโปรตีนและสารอาหารที่สำคัญซึ่งช่วยให้นักบินอวกาศรักษามวลกล้ามเนื้อและมีสุขภาพที่แข็งแรงระหว่างปฏิบัติภารกิจระยะยาว การพัฒนาเมนูไข่สำหรับอวกาศจึงเป็นตัวอย่างที่ชัดเจนของนวัตกรรมทางวิทยาศาสตร์การอาหาร ที่ช่วยให้นักบินอวกาศยังคงได้รับประทานอาหารที่คุ้นเคยและมีคุณค่าทางโภชนาการ แม้จะอยู่ห่างไกลจากโลกหลายร้อยกิโลเมตรก็ตาม
ข้อมูลอ้างอิง: National Air and Space Museum
- Space Food, Seasoned Scrambled Eggs
