คลอเดียส ปโตเลมี ปราชญ์แห่งโลกยุคโบราณผู้ทรงอิทธิพลต่อแนวคิดเรื่องจักรวาล

คุณเคยสงสัยไหมว่าแนวคิดเกี่ยวกับจักรวาลที่โลกเป็นศูนย์กลางนั้นมีที่มาอย่างไร? บุคคลสำคัญผู้อยู่เบื้องหลังแนวคิดนี้และมีอิทธิพลอย่างมากต่อวงการดาราศาสตร์เป็นเวลานานนับพันปีก็คือ คลอเดียส ปโตเลมี (Claudius Ptolemy) 

คลอเดียส ปโตเลมี เป็นนักดาราศาสตร์ นักคณิตศาสตร์ นักภูมิศาสตร์ และนักโหราศาสตร์ชาวกรีกที่อาศัยอยู่ในเมืองอเล็กซานเดรีย (Alexandria) ประเทศอียิปต์ ในช่วงศตวรรษที่ 2 ครับ แม้ว่าจะมีข้อมูลเกี่ยวกับชีวิตส่วนตัวของเขาน้อยมาก แต่ผลงานของเขาก็ได้รับการยกย่องและมีอิทธิพลอย่างกว้างขวางในโลกตะวันตก โลกอิสลาม และยุโรปในยุคกลาง

ผลงานสำคัญของปโตเลมี

• อัลมาเกสต์ (Almagest)
  ถือเป็นผลงานชิ้นเอกของปโตเลมี เป็นตำราดาราศาสตร์ที่รวบรวมความรู้และทฤษฎีทางดาราศาสตร์ในยุคสมัยนั้นไว้อย่างละเอียด รวมถึงบัญชีรายชื่อดาวฤกษ์กว่าพันดวง ตำรานี้ได้นำเสนอ แบบจำลองโลกเป็นศูนย์กลาง (Geocentric Model) โดยเชื่อว่าโลกตั้งอยู่ ณ ศูนย์กลางของจักรวาล และมีดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ ดาวเคราะห์ และดาวฤกษ์โคจรอยู่รอบโลก แบบจำลองนี้ได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวางและเป็นพื้นฐานความรู้ทางดาราศาสตร์มานานกว่า 1,400 ปีเลยทีเดียว
• ภูมิศาสตร์ (Geography)
  เป็นอีกหนึ่งผลงานสำคัญที่ปโตเลมีได้รวบรวมความรู้ทางภูมิศาสตร์ของโลกที่ชาวกรีกและโรมันรู้จักในสมัยนั้น รวมถึงพิกัดละติจูด (latitude) และลองจิจูด (longitude) ของสถานที่ต่างๆ นอกจากนี้ เขายังได้พัฒนาวิธีการฉายภาพทรงกลมของโลกลงบนพื้นระนาบ ซึ่งเป็นรากฐานของการทำแผนที่ในปัจจุบัน
• เททระไบเบิลอส (Tetrabiblos)
  เป็นตำราโหราศาสตร์สี่เล่ม ซึ่งพยายามอธิบายอิทธิพลของดวงดาวต่อชีวิตมนุษย์ แม้ว่าในปัจจุบันโหราศาสตร์จะไม่ได้รับการยอมรับว่าเป็นวิทยาศาสตร์ แต่ในสมัยนั้นถือเป็นศาสตร์แขนงหนึ่งที่ได้รับความสนใจ

แผนที่พิมพ์จากศตวรรษที่ 15 ที่แสดงคำอธิบายของปโตเลมี

อิทธิพลของปโตเลมี

แนวคิดเรื่องโลกเป็นศูนย์กลางของปโตเลมีที่นำเสนอในหนังสืออัลมาเกสต์ได้กลายเป็นกรอบความคิดหลักทางดาราศาสตร์เป็นเวลานานกว่าสิบศตวรรษ แม้ว่าในที่สุดแนวคิดนี้จะถูกโคเปอร์นิเลาส์ (Nicolaus Copernicus) และกาลิเลโอ กาลิเลอี (Galileo Galilei) ท้าทายด้วยแบบจำลองโลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ (Heliocentric Model) แต่ผลงานของปโตเลมีก็ยังคงมีความสำคัญในฐานะที่เป็นบันทึกความรู้ทางดาราศาสตร์ในยุคโบราณ และแสดงให้เห็นถึงความพยายามของมนุษย์ในการทำความเข้าใจจักรวาล

นอกจากนี้ ผลงานด้านภูมิศาสตร์ของปโตเลมียังมีอิทธิพลอย่างมากต่อการทำแผนที่และการสำรวจโลกในยุคต่อมา การใช้ระบบพิกัดและวิธีการฉายภาพของเขายังคงเป็นพื้นฐานสำคัญในวิชาภูมิศาสตร์จนถึงปัจจุบัน

ถึงแม้ว่าแนวคิดบางอย่างของปโตเลมีจะไม่ถูกต้องตามหลักวิทยาศาสตร์ในปัจจุบัน แต่ปฏิเสธไม่ได้เลยว่า คลอเดียส ปโตเลมี เป็นนักปราชญ์ผู้ยิ่งใหญ่ที่มีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในการพัฒนาความรู้ของมนุษย์ในด้านดาราศาสตร์และภูมิศาสตร์

ข้อมูลอ้างอิง: The Stanford Encyclopedia of Philosophy