ดาวอังคาร (Mars) เป็นดาวเคราะห์เพื่อนบ้านลำดับที่ 4 จากดวงอาทิตย์ในระบบสุริยะของเรา ด้วยสีแดงอันเป็นเอกลักษณ์ ทำให้มันได้รับสมญานามว่า “ดาวเคราะห์สีแดง” ซึ่งมาจากปริมาณของเหล็กออกไซด์ (Iron Oxide) หรือสนิม ที่ปกคลุมพื้นผิวของมัน ดาวอังคารเป็นดาวเคราะห์หินขนาดเล็ก มีชั้นบรรยากาศที่เบาบาง และมีลักษณะพื้นผิวที่หลากหลาย ตั้งแต่ภูเขาไฟขนาดมหึมา หุบเขาลึก ไปจนถึงที่ราบอันกว้างใหญ่
การค้นพบดาวอังคาร
ดาวอังคารเป็นหนึ่งในวัตถุท้องฟ้าที่มนุษย์รู้จักมาตั้งแต่สมัยโบราณ เนื่องจากสามารถสังเกตเห็นได้ด้วยตาเปล่าบนท้องฟ้ายามค่ำคืน บันทึกการสังเกตดาวอังคารที่เก่าแก่ที่สุดเท่าที่พบนั้นมาจากนักดาราศาสตร์ชาวอียิปต์โบราณในช่วงศตวรรษที่ 2 ก่อนคริสต์ศักราช ต่อมา นักดาราศาสตร์ชาวบาบิโลนก็ได้บันทึกตำแหน่งและการเคลื่อนที่ของดาวอังคารอย่างเป็นระบบ อย่างไรก็ตาม ไม่มีปีที่ค้นพบดาวอังคารอย่างเป็นทางการ เนื่องจากเป็นดาวเคราะห์ที่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่ามาโดยตลอด
การศึกษาดาวอังคารอย่างจริงจังด้วยกล้องโทรทรรศน์เริ่มต้นขึ้นในช่วงต้นศตวรรษที่ 17 กาลิเลโอ กาลิเลอี (Galileo Galilei) เป็นหนึ่งในนักดาราศาสตร์คนแรกๆ ที่สังเกตดาวอังคารผ่านกล้องโทรทรรศน์ในปี ค.ศ. 1610 และต่อมา คริสเตียน ฮอยเกนส์ (Christiaan Huygens) ได้วาดภาพพื้นผิวของดาวอังคารเป็นครั้งแรกในปี ค.ศ. 1659 รวมถึงระบุขั้วน้ำแข็งได้ด้วย
ลักษณะทางกายภาพที่น่าสนใจ
- ขนาดและมวล: ดาวอังคารมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณครึ่งหนึ่งของโลก และมีมวลประมาณ 11% ของโลก
- ระยะห่างจากดวงอาทิตย์: ดาวอังคารโคจรรอบดวงอาทิตย์ด้วยระยะห่างเฉลี่ยประมาณ 228 ล้านกิโลเมตร ทำให้หนึ่งปีบนดาวอังคารยาวนานเกือบสองเท่าของโลก หรือประมาณ 687 วันบนโลก
- วันและฤดูกาล: ดาวอังคารมีคาบการหมุนรอบตัวเองใกล้เคียงกับโลก โดยหนึ่งวันบนดาวอังคารเรียกว่า “โซล” (Sol) ซึ่งยาวนานกว่าวันบนโลกเล็กน้อย นอกจากนี้ ดาวอังคารยังมีแกนหมุนที่เอียงคล้ายกับโลก ทำให้เกิดฤดูกาล แต่เนื่องจากวงโคจรที่รีมากกว่าโลก ฤดูกาลบนดาวอังคารจึงมีความยาวนานและรุนแรงกว่า
- พื้นผิว: พื้นผิวดาวอังคารมีลักษณะเด่นหลายอย่าง เช่น
- ภูเขาไฟโอลิมปัส มอนส์ (Olympus Mons): ภูเขาไฟที่สูงที่สุดในระบบสุริยะ มีความสูงประมาณ 22 กิโลเมตร
- หุบเขามาริเนริส (Valles Marineris): หุบเขาที่ยาวและลึกที่สุดในระบบสุริยะ มีความยาวกว่า 4,000 กิโลเมตร
- ที่ราบสูงโบลาริส (Tharsis Bulge): ที่ราบสูงขนาดใหญ่ที่มีภูเขาไฟขนาดใหญ่อยู่หลายลูก
- แอ่งเฮลลาส (Hellas Planitia): แอ่งกระแทกขนาดใหญ่ที่สุดบนดาวอังคาร
- ชั้นบรรยากาศ: ชั้นบรรยากาศของดาวอังคารเบาบางมาก ส่วนประกอบหลักคือก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (Carbon Dioxide) ไนโตรเจน (Nitrogen) และอาร์กอน (Argon) ความกดอากาศบนพื้นผิวดาวอังคารต่ำกว่าโลกมาก ทำให้ของเหลวที่เป็นน้ำไม่สามารถคงตัวอยู่บนพื้นผิวได้
- น้ำแข็ง: แม้ว่าน้ำที่เป็นของเหลวจะไม่มีอยู่บนพื้นผิวในปัจจุบัน แต่มีหลักฐานว่าเคยมีน้ำไหลผ่านบนดาวอังคารในอดีต ปัจจุบันพบน้ำแข็งในบริเวณขั้วดาวและอาจมีน้ำแข็งใต้ดินในบางพื้นที่
- ดวงจันทร์: ดาวอังคารมีดวงจันทร์บริวารขนาดเล็กสองดวง คือ โฟบอส (Phobos) และดีมอส (Deimos) ซึ่งมีรูปร่างไม่แน่นอนคล้ายกับดาวเคราะห์น้อย
การสำรวจดาวอังคาร
ดาวอังคารเป็นเป้าหมายหลักในการสำรวจอวกาศของมนุษย์มาอย่างยาวนาน ภารกิจสำรวจต่างๆ ทั้งยานโคจร ยานลงจอด และยานสำรวจเคลื่อนที่ (Rover) ได้ถูกส่งไปยังดาวอังคารเพื่อศึกษาลักษณะทางธรณีวิทยา ภูมิอากาศ และความเป็นไปได้ในการมีสิ่งมีชีวิตในอดีตหรือปัจจุบัน ภารกิจสำคัญ เช่น ไวกิง (Viking), มาร์ส เอ็กซ์พลอเรชัน โรเวอร์ส (Mars Exploration Rovers) (สปิริตและออปพอร์ทูนิตี), คิวริโอซิตี (Curiosity), เพอร์เซเวียแรนซ์ (Perseverance) และยานโคจรต่างๆ ได้ให้ข้อมูลอันมีค่าเกี่ยวกับดาวเคราะห์สีแดงดวงนี้
ความเป็นไปได้ของสิ่งมีชีวิต
หนึ่งในคำถามที่น่าสนใจที่สุดเกี่ยวกับดาวอังคารคือความเป็นไปได้ของการมีสิ่งมีชีวิตในอดีตหรือปัจจุบัน หลักฐานที่บ่งชี้ถึงการมีอยู่ของน้ำในอดีตทำให้ดาวอังคารเป็นเป้าหมายที่น่าสนใจในการค้นหาสัญญาณของสิ่งมีชีวิต ภารกิจปัจจุบันและอนาคตมีเป้าหมายเพื่อค้นหาหลักฐานทางชีวภาพ (Biosignature) และประเมินศักยภาพของดาวอังคารในการรองรับสิ่งมีชีวิต
อนาคตของการสำรวจดาวอังคาร
หลายองค์กรอวกาศทั่วโลกกำลังวางแผนสำหรับภารกิจในอนาคตที่จะส่งมนุษย์ไปยังดาวอังคาร ซึ่งจะเป็นก้าวสำคัญในการสำรวจอวกาศและการขยายขอบเขตของมนุษยชาติ การตั้งถิ่นฐานบนดาวอังคารยังเป็นเป้าหมายระยะยาวที่ได้รับความสนใจอย่างมาก
ดาวอังคารยังคงเป็นโลกที่เต็มไปด้วยความลึกลับและการค้นพบใหม่ๆ การศึกษาดาวเคราะห์สีแดงดวงนี้ไม่เพียงแต่ช่วยให้เราเข้าใจระบบสุริยะและวิวัฒนาการของดาวเคราะห์เท่านั้น แต่ยังอาจตอบคำถามสำคัญเกี่ยวกับการกำเนิดและวิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิตในจักรวาลอีกด้วย
ข้อมูลอ้างอิง: NASA
