ภาพถ่ายหนึ่งใบจากประวัติศาสตร์การสำรวจอวกาศ มักบอกเล่าเรื่องราวความพยายามและความสำเร็จของมนุษยชาติได้มากกว่าคำบรรยายใดๆ ภาพของยานสำรวจบนพื้นที่ลาดชันและเต็มไปด้วยฝุ่นของดวงจันทร์ภาพนี้ คือบันทึกหน้าสำคัญจากภารกิจอะพอลโล 16 (Apollo 16) ที่นำพามนุษย์ไปสู่ภูมิประเทศแห่งใหม่ และพลิกความเข้าใจเกี่ยวกับธรณีวิทยาของดวงจันทร์ไปตลอดกาล
ภาพดังกล่าวบันทึกไว้ในระหว่างภารกิจเมื่อเดือนเมษายน ปี ค.ศ. 1972 แสดงให้เห็นยานสำรวจดวงจันทร์ (Lunar Roving Vehicle – LRV) จอดอยู่บนความลาดชันของภูเขาสโตน (Stone Mountain) บริเวณที่ราบสูงเดการ์ต (Descartes Highlands) ซึ่งเป็นจุดลงจอดที่ได้รับเลือกมาอย่างรอบคอบ
ภารกิจอะพอลโล 16 ถือเป็นภารกิจที่ 5 ที่มนุษย์ลงไปเหยียบบนพื้นผิวดวงจันทร์ และเป็นภารกิจแรกที่มุ่งเป้าหมายไปยังบริเวณที่ราบสูงโดยเฉพาะ นักบินอวกาศผู้ปฏิบัติภารกิจภาคพื้นดิน ได้แก่ จอห์น ยัง (John Young) ในตำแหน่งผู้บัญชาการภารกิจ และชาร์ลส์ ดุ๊ก (Charles Duke) นักบินยานลงจอดดวงจันทร์
ก่อนภารกิจนี้ นักวิทยาศาสตร์ตั้งสมมติฐานว่าที่ราบสูงเดการ์ตและบริเวณโดยรอบน่าจะก่อตัวขึ้นจากกิจกรรมของภูเขาไฟในอดีต ด้วยเหตุนี้ การเลือกจุดลงจอดบริเวณนี้จึงมีเป้าหมายเพื่อเก็บตัวอย่างหินภูเขาไฟโบราณ ซึ่งจะช่วยไขปริศนาเกี่ยวกับการก่อกำเนิดในยุคแรกเริ่มของดวงจันทร์
หัวใจสำคัญของการสำรวจพื้นที่อันกว้างขวางนี้คือ ยานลูนาร์โรวิงวีฮิเคิล (LRV) หรือที่เรียกกันเล่นๆ ว่า “รถบั๊กกี้ดวงจันทร์” (Buggy Moon) ยานพาหนะไฟฟ้า 4 ล้อคันนี้ เปิดโอกาสให้นักบินอวกาศสามารถเดินทางไปได้ไกลจากยานลงจอดมากกว่าภารกิจก่อนๆ หลายเท่าตัว ในภารกิจอะพอลโล 16 นักบินอวกาศได้ขับเจ้ายาน LRV นี้เป็นระยะทางรวมถึง 26.7 กิโลเมตร
ยาน LRV มีน้ำหนักบนโลกประมาณ 210 กิโลกรัม แต่บนดวงจันทร์ซึ่งมีแรงโน้มถ่วงน้อยกว่า 6 เท่า จะมีน้ำหนักเพียงประมาณ 35 กิโลกรัม มันถูกออกแบบมาให้บรรทุกนักบินอวกาศ 2 คน พร้อมอุปกรณ์และตัวอย่างหินได้มากกว่า 490 กิโลกรัม และทำความเร็วสูงสุดได้ประมาณ 13-18 กิโลเมตรต่อชั่วโมง ซึ่งเป็นการปฏิวัติการสำรวจพื้นผิวดวงจันทร์อย่างแท้จริง
เมื่อ จอห์น ยัง และ ชาร์ลส์ ดุ๊ก ขับยาน LRV ไต่ระดับขึ้นไปบนภูเขาสโตน พวกเขาไม่ได้พบกับหินภูเขาไฟอย่างที่คาดหวังไว้ แต่กลับพบว่าหินเกือบทุกก้อนที่เก็บมานั้นเป็นหินที่เรียกว่า เบรกชา (Breccia) ซึ่งเป็นหินที่เกิดจากการอัดแน่นของเศษหินและแร่ธาตุต่างๆ เข้าด้วยกันภายใต้ความร้อนและความดันมหาศาล จากการพุ่งชนของอุกกาบาตตลอดระยะเวลานับพันล้านปี
การค้นพบนี้ รวมถึงตัวอย่างหินอะนอร์โทไซต์ (Anorthosite) ซึ่งเป็นหินอัคนีชนิดหนึ่งที่เชื่อว่าเป็นองค์ประกอบดั้งเดิมของเปลือกดวงจันทร์ ได้ลบล้างสมมติฐานเดิมที่ว่าที่ราบสูงเกิดจากภูเขาไฟ และชี้ให้เห็นว่า การพุ่งชนของอุกกาบาต คือกระบวนการทางธรณีวิทยาที่สำคัญที่สุดในการก่อร่างสร้างพื้นผิวส่วนใหญ่ของดวงจันทร์
ภาพของยาน LRV บนภูเขาสโตนจึงไม่ได้เป็นเพียงภาพการผจญภัยบนภูมิประเทศที่แปลกตา แต่เป็นสัญลักษณ์ของการค้นพบทางวิทยาศาสตร์ครั้งสำคัญที่เปลี่ยนมุมมองของเราที่มีต่อเพื่อนบ้านที่ใกล้ชิดที่สุดของโลก ภารกิจอะพอลโล 16 ได้แสดงให้เห็นถึงคุณค่าของการส่งมนุษย์ไปสำรวจโดยตรง ซึ่งสามารถปรับเปลี่ยนแผนและตีความสิ่งที่พบเห็นได้ทันที นำไปสู่ความเข้าใจที่ลึกซึ้งยิ่งขึ้นเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ของระบบสุริยะ
ข้อมูลอ้างอิง: NASA/The Planetary Society
- Exploring the slopes of lunar mountains
