คัลลิสโต (Callisto) หนึ่งในดวงจันทร์ขนาดใหญ่ของดาวพฤหัสบดี ได้รับการขนานนามว่าเป็น “ลูกบอลน้ำแข็งเต็มไปด้วยรอยแผลเป็น” เนื่องจากพื้นผิวของมันถูกปกคลุมด้วยหลุมอุกกาบาตอย่างหนาแน่นที่สุดเท่าที่เคยพบเห็นในระบบสุริยะ ซึ่งเป็นหลักฐานที่บ่งชี้ว่ามันมีพื้นผิวที่เก่าแก่และไม่มีการเปลี่ยนแปลงมาเป็นเวลานาน
ดวงจันทร์คัลลิสโตมีขนาดเล็กกว่าดาวพุธเล็กน้อย แต่มีขนาดใหญ่กว่าดวงจันทร์ของโลกและมีมวลมากกว่า แม้ว่าองค์ประกอบส่วนใหญ่จะเป็นน้ำแข็งก็ตาม คัลลิสโตมีวงโคจรที่ค่อนข้างห่างจากดาวพฤหัสบดี ทำให้ไม่ได้รับอิทธิพลจากแรงไทดัล (tidal force) ที่รุนแรงเหมือนดวงจันทร์ยูโรปา (Europa) และไอโอ (Io) ซึ่งเป็นสาเหตุที่ทำให้พื้นผิวของมันไม่มีกิจกรรมทางธรณีวิทยาและยังคงสภาพเดิมมานานนับพันล้านปี
การสำรวจคัลลิสโตเริ่มต้นขึ้นด้วยภารกิจของยานอวกาศวอยเอเจอร์ 1 (Voyager 1) และวอยเอเจอร์ 2 (Voyager 2) ขององค์การนาซา (NASA) ในปี พ.ศ. 2522 ซึ่งได้บันทึกภาพพื้นผิวที่เต็มไปด้วยหลุมอุกกาบาตเป็นครั้งแรก และในเวลาต่อมา ยานอวกาศกาลิเลโอ (Galileo) ก็ได้โคจรรอบดาวพฤหัสบดีและสำรวจคัลลิสโตอย่างละเอียดในช่วงปี พ.ศ. 2533 – 2543
การศึกษาภาพถ่ายจากยานวอยเอเจอร์และกาลิเลโอเผยให้เห็นว่า พื้นผิวของคัลลิสโตประกอบด้วยส่วนที่เป็นน้ำแข็งสกปรกและหิน ซึ่งหลุมอุกกาบาตขนาดใหญ่หลายแห่งมีวงแหวนซ้อนกันเป็นชั้น ๆ ซึ่งบ่งชี้ถึงการเกิดหลุมจากการชนที่มีพลังงานสูงมาก หนึ่งในหลุมอุกกาบาตที่มีชื่อเสียงที่สุดคือ วัลฮัลลา (Valhalla) ซึ่งมีโครงสร้างเป็นวงแหวนขนาดใหญ่หลายชั้น มีรัศมีเกือบ 1,900 กิโลเมตร
แม้ว่าพื้นผิวของคัลลิสโตจะดูเฉื่อยชา แต่สิ่งที่น่าสนใจอย่างยิ่งคือสิ่งที่อยู่ใต้พื้นผิว นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่าภายใต้ชั้นน้ำแข็งหนาหลายสิบกิโลเมตร อาจมีมหาสมุทรน้ำเหลวซ่อนอยู่ ซึ่งมีความเป็นไปได้ที่จะเป็นแหล่งที่อยู่ของสิ่งมีชีวิต การค้นพบนี้เกิดขึ้นจากการวัดสนามแม่เหล็กของดาวพฤหัสบดีโดยยานกาลิเลโอ ซึ่งบ่งชี้ถึงการมีอยู่ของชั้นนำไฟฟ้าใต้พื้นผิว ซึ่งอาจเป็นน้ำเค็ม
การมีอยู่ของมหาสมุทรใต้พื้นผิวทำให้คัลลิสโตกลายเป็นเป้าหมายที่น่าสนใจสำหรับการสำรวจในอนาคต เช่นเดียวกับดวงจันทร์ยูโรปา (Europa) และแกนีมีด (Ganymede) ที่นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่ามีมหาสมุทรใต้พื้นผิวเช่นกัน
เพื่อไขปริศนาที่ซ่อนอยู่ใต้พื้นผิวของคัลลิสโตและดวงจันทร์น้ำแข็งดวงอื่น ๆ ของดาวพฤหัสบดี องค์การอวกาศและหน่วยงานอวกาศต่าง ๆ จึงได้ส่งภารกิจใหม่ล่าสุดไปสำรวจ ได้แก่ ภารกิจ JUICE (Jupiter Icy Moons Explorer) ขององค์การอวกาศยุโรป (ESA) และภารกิจ Europa Clipper ขององค์การนาซา (NASA) ภารกิจเหล่านี้จะทำการสำรวจอย่างละเอียดเพื่อยืนยันการมีอยู่ของมหาสมุทรใต้พื้นผิวและประเมินศักยภาพในการเป็นแหล่งที่อยู่ของสิ่งมีชีวิต ซึ่งอาจนำไปสู่การค้นพบครั้งสำคัญในประวัติศาสตร์การสำรวจอวกาศ
ข้อมูลอ้างอิง: NASA, JPL-Caltech, Voyager 2
- Callisto: Dirty Battered Iceball
