เมื่อดวงจันทร์โคจรมาถึงระยะ “จันทร์ครึ่งดวงข้างขึ้น” (First Quarter Phase) หรือช่วงที่เราเห็นดวงจันทร์สว่างครึ่งดวง แสงอาทิตย์จะสาดส่องพาดผ่าน “เทือกเขาคอเคซัส” (Montes Caucasus) บนพื้นผิวดวงจันทร์ ปรากฏการณ์ธรรมชาตินี้สร้างภาพอันน่าตื่นตาตื่นใจเมื่อมองผ่านกล้องโทรทรรศน์จากโลก โดยเฉพาะบริเวณเส้นแบ่งเขตระหว่างกลางวันและกลางคืน หรือที่นักดาราศาสตร์เรียกว่า “เส้นเทอร์มิเนเตอร์” (Terminator) ซึ่งแสงอาทิตย์ที่ตกกระทบในมุมต่ำได้ขับเน้นให้เห็นเงาเขาทอดยาวราวกับยอดหอคอยสูงเสียดฟ้า ท่ามกลางความมืดมิดของอวกาศ
เทือกเขาคอเคซัสบนดวงจันทร์แห่งนี้ ได้รับการตั้งชื่อตามเทือกเขาคอเคซัสที่มีอยู่จริงบนโลกของเรา มีลักษณะภูมิประเทศที่ขรุขระและสูงชันอย่างยิ่ง โดยมียอดเขาบางลูกมีความสูงถึง 6 กิโลเมตร ซึ่งสูงกว่ายอดเขาที่สูงที่สุดในประเทศไทยอย่างดอยอินทนนท์ถึงกว่า 2 เท่า ตำแหน่งของเทือกเขานี้ตั้งตระหง่านกั้นกลางระหว่างพื้นที่ราบเรียบขนาดใหญ่ที่เรียกว่า “ที่ราบ” หรือ “ทะเล” (Mare) สองแห่ง ได้แก่ “แมร์ อิมเบรียม” (Mare Imbrium) หรือทะเลแห่งฝนทางทิศตะวันตก และ “แมร์ เซเรนิเททิส” (Mare Serenitatis) หรือทะเลแห่งความสงบทางทิศตะวันออก
ในภาพมุมมองผ่านกล้องโทรทรรศน์ช่วงข้างขึ้นนี้ พื้นที่ส่วนใหญ่ในบริเวณดังกล่าวยังคงจมอยู่ในความมืดมิดของเวลากลางคืน แต่ด้วยมุมตกกระทบของแสงอาทิตย์ยามเช้าบนดวงจันทร์ ทำให้เราสามารถสังเกตเห็นรายละเอียดของหลุมอุกกาบาตทางฝั่งซ้ายหรือทิศตะวันตกได้ โดยผนังด้านนอกฝั่งตะวันออกของหลุมอุกกาบาตเหล่านี้ทำหน้าที่เสมือนกระจกเงา สะท้อนแสงอาทิตย์ที่กำลังขึ้นพ้นขอบฟ้า เผยให้เห็นมิติความลึกและความตื้นเขินของพื้นผิวดวงจันทร์ได้อย่างชัดเจนและงดงาม
ภาพเงาที่ทอดยาวนี้ไม่เพียงแต่แสดงให้เห็นถึงความสวยงามทางดาราศาสตร์ในยามค่ำคืน แต่ยังเป็นหลักฐานเชิงประจักษ์ที่แสดงถึงลักษณะภูมิประเทศที่ซับซ้อนและมีความสูงต่ำอย่างมหาศาลของดวงจันทร์ การสังเกตการณ์ในช่วงที่ดวงจันทร์มีแสงเพียงครึ่งดวงบริเวณเส้นเทอร์มิเนเตอร์ จึงมักให้รายละเอียดของพื้นผิวได้ดีกว่าช่วงจันทร์เต็มดวง เนื่องจากแสงเงาที่เกิดขึ้นช่วยขับเน้นรายละเอียดทรวดทรงของภูเขาและหลุมอุกกาบาตให้โดดเด่นขึ้นมา ทำให้นักดาราศาสตร์และผู้สนใจสามารถศึกษาสภาพธรณีวิทยาของดวงจันทร์ได้อย่างลึกซึ้งยิ่งขึ้น
เครดิตภาพ: Guy Bardon
- Long Shadows of the Montes Caucasus
