ภารกิจยานฉางเอ๋อ 6 (Chang’e-6) ของจีนประสบความสำเร็จครั้งประวัติศาสตร์ในการนำตัวอย่างจากด้านไกลของดวงจันทร์ กลับมายังโลกเป็นครั้งแรก เผยให้เห็นข้อมูลเชิงลึกใหม่ล่าสุดเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ทางธรณีวิทยาที่ซับซ้อนของดวงจันทร์ รวมถึงกิจกรรมของภูเขาไฟในอดีต สนามแม่เหล็กโบราณ และองค์ประกอบของแมนเทิลที่แตกต่างจากด้านใกล้ที่เรามองเห็นอย่างสิ้นเชิง
ยานสำรวจฉางเอ๋อ 6 ได้เก็บตัวอย่างดินและหินน้ำหนักรวม 1,935.3 กรัม จากแอ่งขนาดมหึมาที่ชื่อว่า “แอ่งขั้วใต้-เอตเคน” (South Pole-Aitken Basin) ซึ่งเป็นหนึ่งในแอ่งกระทบที่ใหญ่และเก่าแก่ที่สุดในระบบสุริยะ การวิเคราะห์เบื้องต้นโดยทีมนักวิทยาศาสตร์จีนได้เผยแพร่ในวารสารวิทยาศาสตร์ชั้นนำอย่าง Nature ชี้ให้เห็นถึงการค้นพบที่สำคัญหลายประการที่จะเปลี่ยนความเข้าใจของเราเกี่ยวกับดวงจันทร์ไปตลอดกาล
หนึ่งในการค้นพบที่สำคัญที่สุดคือหลักฐานที่บ่งชี้ว่า ภูเขาไฟบนด้านไกลของดวงจันทร์ เคยมีพลังและปะทุขึ้นมาอย่างต่อเนื่อง นักวิทยาศาสตร์พบเศษหินบะซอลต์ (basalt) ซึ่งเป็นหินภูเขาไฟ ที่มีอายุแตกต่างกันสองช่วงเวลา คือประมาณ 4,200 พันล้านปี และ 2,800 ล้านปีก่อน ซึ่งบ่งชี้ว่ากิจกรรมทางภูเขาไฟในภูมิภาคนี้เกิดขึ้นยาวนานกว่า 1,400 พันล้านปี นานกว่าที่เคยคาดการณ์ไว้มาก
การค้นพบนี้ท้าทายทฤษฎีเดิมที่ว่าด้านไกลของดวงจันทร์นั้นสงบนิ่งและมีกิจกรรมทางธรณีวิทยาน้อยกว่าด้านใกล้มาก
ข้อมูลจากตัวอย่างยังเผยให้เห็นถึงความผันผวนของสนามแม่เหล็กโบราณของดวงจันทร์ เมื่อประมาณ 2,800 ล้านปีก่อน สนามแม่เหล็กของดวงจันทร์เคยมีความเข้มสูงขึ้นชั่วขณะ แทนที่จะค่อยๆ อ่อนกำลังลงอย่างสม่ำเสมอตามที่แบบจำลองส่วนใหญ่ทำนายไว้ การค้นพบนี้ชี้ให้เห็นว่ากลไกไดนาโมภายในแก่นของดวงจันทร์ในอดีตอาจมีความซับซ้อนกว่าที่คิด
นอกจากนี้ การวิเคราะห์ยังพบว่า แมนเทิล (mantle) หรือเนื้อชั้นในของดวงจันทร์ด้านไกลนั้นมีปริมาณน้ำน้อยกว่าด้านใกล้อย่างมีนัยสำคัญ ซึ่งเป็นอีกหนึ่งหลักฐานที่ตอกย้ำถึงความไม่สมมาตรอย่างมากระหว่างสองซีกของดวงจันทร์ และเป็นกุญแจสำคัญในการไขปริศนาว่าเหตุใดด้านใกล้และด้านไกลจึงมีลักษณะทางธรณีวิทยาที่แตกต่างกันมาก
การค้นพบจากภารกิจฉางเอ๋อ 6 นี้ไม่เพียงแต่ให้ข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับวิวัฒนาการของดวงจันทร์เท่านั้น แต่ยังเป็นก้าวย่างสำคัญสำหรับการศึกษาประวัติศาสตร์ยุคแรกเริ่มของระบบสุริยะ และเปิดทางไปสู่การสำรวจดวงจันทร์ในมิติที่ลึกซึ้งยิ่งขึ้นในอนาคต
ข้อมูลอ้างอิง: Xinhua
- China’s Chang’e-6 sheds first light on evolution history of moon’s far side
