นับเป็นอีกหนึ่งความภาคภูมิใจของวงการวิทยาศาสตร์ไทย เมื่อ ดร. สมาพร ติญญนนท์ นักวิจัยจากสถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน) ได้รับคัดเลือกให้รับรางวัลนักวิทยาศาสตร์รุ่นใหม่ ประจำปี พ.ศ. 2568 จากมูลนิธิส่งเสริมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีในพระบรมราชูปถัมภ์ ซึ่งประกาศผลในวันนี้ (13 สิงหาคม 2568) จากผลงานการวิจัยอันโดดเด่นในการศึกษา “ซูเปอร์โนวา” (Supernova) หรือการระเบิดของดาวฤกษ์มวลมาก และการพัฒนาเทคนิคและเครื่องมือทางดาราศาสตร์ที่ทันสมัย
ดร. สมาพร สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาเอก สาขาดาราศาสตร์ฟิสิกส์ (PhD in Astrophysics) จากสถาบันเทคโนโลยีแคลิฟอร์เนีย (California Institute of Technology) หรือ Caltech สหรัฐอเมริกา เป็นผู้เชี่ยวชาญแถวหน้าของไทยในการศึกษาวาระสุดท้ายของดาวฤกษ์ ซึ่งเป็นปรากฏการณ์ที่ทรงพลังที่สุดอย่างหนึ่งในเอกภพ งานวิจัยให้ความสำคัญกับการทำความเข้าใจกลไกการระเบิดของดาวฤกษ์ ซึ่งเป็นกุญแจสำคัญในการไขปริศนาวิวัฒนาการของกาแล็กซีและการกำเนิดของธาตุหนักต่างๆ ในจักรวาล รวมถึงธาตุที่เป็นองค์ประกอบของชีวิตและโลกของเรา
ความสำเร็จของ ดร. สมาพร ไม่ได้เกิดขึ้นเพียงชั่วข้ามคืน แต่เกิดจากการสั่งสมประสบการณ์และความเชี่ยวชาญในเทคนิคที่ล้ำสมัย โดยเฉพาะการสังเกตการณ์ในย่านอินฟราเรดและ เทคนิคสเปกโตรโพลาไรเมตรี (Spectropolarimetry) ซึ่งเป็นเทคนิคการวิเคราะห์แสงโพลาไรซ์ (Polarized light) ที่ช่วยให้นักดาราศาสตร์สามารถ “มองเห็น” รูปทรงสามมิติและสมมาตรของแก๊สที่ระเบิดออกมาจากดาวได้ แม้จะมองเห็นเป็นเพียงจุดแสงบนท้องฟ้าก็ตาม
ดร. สมาพร ได้ใช้กล้องโทรทรรศน์อวกาศเจมส์ เวบบ์ (James Webb Space Telescope) ศึกษาซูเปอร์โนวา SN 2014C ซึ่งเป็นซูเปอร์โนวาชนิดพิเศษที่เกิดการปะทะกับมวลสารที่ดาวฤกษ์ปลดปล่อยออกมาก่อนระเบิด ผลการศึกษาพบการก่อตัวของฝุ่นในปริมาณมหาศาล ซึ่งสนับสนุนแนวคิดที่ว่าซูเปอร์โนวาเป็นแหล่งกำเนิดฝุ่นที่สำคัญในเอกภพยุคแรกเริ่ม และได้ใช้เครือข่ายกล้องโทรทรรศน์ควบคุมระยะไกลอัตโนมัติ (Thai Robotic Telescope: TRT) ติดตามสังเกตการณ์ SN 2025rbs ซึ่งเป็นซูเปอร์โนวาที่เพิ่งถูกค้นพบในกาแล็กซี NGC 7331 ห่างจากโลก 45.6 ล้านปีแสง การสังเกตการณ์ที่รวดเร็วนี้มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการทำความเข้าใจพลวัตในช่วงแรกของการระเบิด
ผลงานของ ดร. สมาพร ไม่เพียงแต่สร้างองค์ความรู้ใหม่ทางดาราศาสตร์ฟิสิกส์ แต่ยังช่วยยกระดับขีดความสามารถด้านเทคโนโลยีดาราศาสตร์ของประเทศไทยให้ทัดเทียมนานาชาติอีกด้วย การพัฒนาอุปกรณ์และซอฟต์แวร์สำหรับการสังเกตการณ์ที่ซับซ้อน ได้เปิดโอกาสให้นักดาราศาสตร์ไทยสามารถเข้าถึงข้อมูลและมีส่วนร่วมในโครงการวิจัยระดับโลกได้มากขึ้น
รางวัลนักวิทยาศาสตร์รุ่นใหม่นี้ถือเป็นเครื่องหมายการันตีถึงความสามารถและความทุ่มเทของ ดร. สมาพร ติญญนนท์ ในการค้นคว้าวิจัยทางวิทยาศาสตร์พื้นฐาน ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญของการพัฒนาองค์ความรู้และนวัตกรรมต่อไปในอนาคต
เกี่ยวกับรางวัลนักวิทยาศาสตร์รุ่นใหม่
รางวัลนักวิทยาศาสตร์รุ่นใหม่ ก่อตั้งโดยมูลนิธิส่งเสริมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีในพระบรมราชูปถัมภ์ มีวัตถุประสงค์เพื่อเชิดชูเกียรติและเป็นกำลังใจให้นักวิทยาศาสตร์รุ่นใหม่ อายุไม่เกิน 35 ปี ที่มีศักยภาพสูง และได้แสดงให้เห็นถึงผลงานวิจัยที่มีคุณภาพโดดเด่น
ข้อมูลอ้างอิง:
- มูลนิธิส่งเสริมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีในพระบรมราชูปถัมภ์
- สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน)
