ภาพความงามอันยิ่งใหญ่ของกาแล็กซีเกลียว (Spiral Galaxy) ที่มีชื่อว่า NGC 1055 ซึ่งเป็นสมาชิกเด่นของกลุ่มกาแล็กซีเล็ก ๆ ที่อยู่ห่างจากเราออกไป 60 ล้านปีแสง ในทิศทางของกลุ่มดาวซีตัส (Cetus) หรือกลุ่มดาววาฬ สิ่งที่ทำให้นักดาราศาสตร์สนใจเป็นพิเศษคือลักษณะที่มองเห็นกาแล็กซีนี้ในแนวระนาบ หรือที่เรียกว่า “ขอบบาง” (Edge-on) ซึ่งเผยให้เห็นรายละเอียดโครงสร้างอันซับซ้อน รวมถึงรัศมี (Halo) ที่กว้างใหญ่และมีรูปทรงสี่เหลี่ยมคล้ายกล่อง ซึ่งอาจเป็นหลักฐานของการแตกสลายของกาแล็กซีบริวารที่ถูกกลืนกินไปเมื่อนานมาแล้ว
NGC 1055 ถือเป็นกาแล็กซีเพื่อนบ้านในกลุ่มท้องถิ่นของเราที่มีขนาดใหญ่โต โดยมีความยาวพาดผ่านมากกว่า 100,000 ปีแสง ซึ่งมีขนาดใหญ่กว่ากาแล็กซีทางช้างเผือกของเราเสียอีก
ด้วยมุมมองที่เราเห็นมันในลักษณะขอบบางนี้ ทำให้เราสามารถสังเกตองค์ประกอบต่าง ๆ ภายในจานกาแล็กซีได้อย่างชัดเจน ดวงดาวสีสันสดใสที่ปรากฏอยู่ด้านหน้าในภาพนี้คือดาวฤกษ์ที่อยู่ภายในกาแล็กซีทางช้างเผือกของเรา แต่เมื่อมองทะลุผ่านไป จะพบกับรายละเอียดที่น่าตื่นตาตื่นใจของ NGC 1055
จานกาแล็กซี (Thin Disk) ถูกพาดผ่านด้วยแถบฝุ่นที่คดเคี้ยวอย่างชัดเจน ซึ่งในบริเวณที่มืดครึ้มเหล่านี้คือที่ตั้งของย่านก่อกำเนิดดาวฤกษ์สีชมพูอมแดง และกระจุกดาวสีน้ำเงินที่เพิ่งถือกำเนิดขึ้นใหม่ ชวนให้นึกถึงเมืองใหญ่ที่กำลังคึกคักไปด้วยแสงไฟจากแหล่งพลังงานใหม่ ๆ
สิ่งที่ดึงดูดความสนใจของนักดาราศาสตร์ในภาพถ่ายลึกนี้ คือ รัศมี (Halo) รูปทรงสี่เหลี่ยมคล้ายกล่องที่แผ่ขยายออกไปไกลมากเหนือและใต้บริเวณดุมกาแล็กซี (Central Bulge) และจานของ NGC 1055
รัศมีกาแล็กซีคือบริเวณที่ล้อมรอบกาแล็กซีหลัก ซึ่งส่วนใหญ่มักประกอบด้วยสสารมืดและกระจุกดาวทรงกลม แต่ในกรณีของ NGC 1055 รัศมีนี้มีลักษณะเป็นริ้วโครงสร้างที่จางและแคบ
นักวิทยาศาสตร์สันนิษฐานว่า รัศมีสี่เหลี่ยมพร้อมริ้วโครงสร้างที่ซับซ้อนนี้ อาจเป็นซากปรักหักพังที่ถูกผสมผสานและกระจัดกระจายออกไปจากกาแล็กซีบริวารที่เคยโคจรอยู่รอบ ๆ
การที่กาแล็กซีขนาดใหญ่ เช่น NGC 1055 ดึงดูดและฉีกทำลายกาแล็กซีขนาดเล็กกว่าด้วยแรงโน้มถ่วง เป็นกระบวนการที่เกิดขึ้นได้ตามปกติในเอกภพ คล้ายกับการที่พายุใหญ่พัดทำลายโครงสร้างสิ่งก่อสร้างที่อ่อนแอกว่า เหตุการณ์การกลืนกินครั้งนี้คาดว่าเกิดขึ้นมาแล้วกว่า 10,000 ล้านปี ซึ่งการค้นพบรัศมีปริศนานี้ช่วยให้นักดาราศาสตร์เข้าใจถึงกระบวนการวิวัฒนาการและการเติบโตของกาแล็กซีขนาดใหญ่ได้ดีขึ้น
ภาพถ่ายอันงดงามของ NGC 1055 นี้ ไม่ได้เป็นเพียงภาพทิวทัศน์อวกาศที่น่าทึ่งเท่านั้น แต่ยังเป็นหลักฐานทางโบราณคดีของจักรวาลที่บ่งชี้ถึงเหตุการณ์ความรุนแรงในอดีต ซึ่ง NGC 1055 ได้กลืนกินกาแล็กซีบริวารเพื่อเติบโต การศึกษารายละเอียดของรัศมีสี่เหลี่ยมนี้จะช่วยให้นักดาราศาสตร์สามารถจำลองและทำความเข้าใจกลไกที่นำไปสู่การก่อตัว และการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของกาแล็กซีเกลียวขนาดใหญ่ในช่วงยุคแรกเริ่มของเอกภพได้แม่นยำยิ่งขึ้น
เครดิตภาพ: John Hayes
- Portrait of NGC 1055
